Hazırlayan: Suna Polat M.A. Uzman Psikolog – Aile Terapisti
En küçük çocuktan, yetişkin bireylere kadar, hepimiz yaşamımızın bir döneminde korku ve kaygı duyguları yaşarız. Herhangi bir durumdan kaygı duymak rahatsız edici bir duygudur. Ancak, özelllikle çocuklar için bu duygunun varlığı onların sağlıklı gelişimi için gereklidir. Kaygı ve korku duygularını yaşamak ve bu duygularla başetmeye çalışmak, küçük çocukları gerçek yaşamda karşılaşabilecekleri beklenmedik,yeni ve farklı durumlara karşı hazırlıklı olmalarını sağlar.
Korkular ve Kaygılar Normaldir.
Kaygı ; belirgin bir nedene bağlı olmayan sıkıntı ve gerginlik hali olarak tanımlanabilir. Genellikle bireyin güvenliğinin tehdit altında olmadığı her hangi bir durumda ortaya çıkar ancak birey geçerli bir neden olmasa da kendisini tehdit altında hisseder. Çocukların belli durumlarda kaygı duymaları aslında yararlıdır çünkü kaygı duygusunun varlığı, çocuğu daha temkinli davranmaya yönlendirir. Örneğin, ateşten korkan bir çocuk bu nedenle kibrit ile oynamaktan kaçınır.
Korku ve kaygı her yaşta farklı özellikler gösterir.
10-18 aylık bebekler yabancı korkusu yaşarlar bu nedenle tanımadıkları kişileri gördüklerinde anne-babalarına yapışırlar. Bu korkularından dolayı anne-babadan ayrılmak istemezler, anne-baba onları bıraktıklarında ağlayarak tepki verirler.
3-6 yaş arası çocuklar gerçek olmayan hayali nesne ve durumlardan korkarlar örneğin öcü,canavar,yaratık,hayalet ,cinler-periler gibi.
6-12 yaş arasındaki çocukların korkuları daha çok gerçek olaylarla ilgilidir. Örneğin eve hırsız girmes,inden, deprem-yangından, kaçırılmaktan,kaza geçirmekten, kaybolmaktan korkabilirler. Bu korkular genellikle yaşanan bir olayın ardından tetiklenir ve çocuk korktuğunu ifade etmeye başlar. Örneğin apartmanlarında bir başka daireye hırsız girdiğini duyan çocuk, geceleri korkmaya ve anne-babasının yatağına gelmeye başlar. Sıklıkla televizyon veya gazetede gördükleri bir haberden etkilenebilirler.
Bazı durumlarda bir korkunun yerini başka bir korku alabilir. Örneğin önceleri karanlıktan korkan bir çocuk, daha sonra anne veya babasına bir şey olacağından korkmaya başlayabilir Ergenlik döneminde yaşanan en yoğun korku; sosyal korkulardır; kalabalık önünde rezil olmak,arkadaşı tarafından alay edilmek, gruba dahil edilmemek ve yalnız kalmak gibi
Kaygılı Çocuklarda Gözlenen Belirtiler Nelerdir?
Kaygılı çocuklar genellikle ortak özellikler gösterirler.Bu özelliklerden en sık gözlenenler;
· Anne-babaya aşırı bağımlı olma
· Okula giderken anneden ayrılmak istememe,
· Kalabalıkta ortamlarda huysuz,hırçın olma, anneye babaya yapışma
· Uykuya dalmada zorluk veya gereğinden fazla uyuma
· Ellerin aşırı terlemesi
· Kalp atışlarının hızlanması
· Sık sık mide bulantısı, karın ağrısı, baş ağrısından yakınma
· Aynı soruları sık aık yineleme, örneğin hırsızdan korkan bir çocuğun kapının kilidi hakkında aynı soruyu defalarca sorması
· Sosyal izolasyon, diğer çocuklardan uzaklaşma
· Okulda dikkat sorunları
· Davranış sorunları
Anne-Baba Neler Yapabilir?
· Çocuğunuz herhangi bir şeyden korktuğunu ifade ediyorsa, nedeni ne olursa olosun, bu korkusunun varlığını kabul edin. Sizin için hiç bir şey ifade etmeyen bir durum çocuğunuz için korku verici olabilir.
· Çocuğunuz size korkularından söz ettiğinde onu dinleyin.. Bazı durumlarda korkulan şeyin kelimelere dökülmesi korkunun etkisini azaltır.
· Çocuğunuz korktuğunu söylediğinde asla ona korkacak ne var, hiç bundan korkulur mu? Sen bebek misin? gibi ifadeler kullanmayın.
· Çocuğunuzu diğer çocuklarla kıyaslamayın bak Ayşe hiç korkuyor mu? Sen niye korkuyorsun? gibi
· Çocuğun korktuğu nesne veya durumdan kaçmayın. Eğer çocuğunuz köpekten korkuyorsa her gördüğünüzde köpekten çocuğu kaçırmayın. Öncelikle siz sakin olun, çocuğa model olun. Çocuğunuza sakin bir şekilde destek verin.
· Eğer sizin korkularınız varsa çocuğunuz sizi model alıyor olabilir.
· Çocuğunuz ile korkusu hakkında konuşurken hissettiği korkuyu 0-10 arasında derecelendirmesini isteyebilirsiniz. Eğer çok korkuyorsa 10 hiç korkmuyorsa 0 puan verebilir. Çocuğun korkusunu objektif olarak değerlendirmeye çalışması aslında korkusunun şiddetinin o kadar yüksek olmadığını ona gösterebilir. Sayı kavramı henüz tam oturmamış daha küçük çocuklarda ise; vücutlarını ölçü olarak kullanmalarını öğretebilirsiniz.Örneğin; Ayak bileğine kadar az,dizine kadar azdan biraz daha fazla, karnına kadar orta, göğsüne kadar çok, başına kadar ise çok şiddetli gibi.
· Çocuğunuzun korkusunun çok şiddetli olduğu, günlük yaşamının olumsuz etkilendiği durumlarda; derin nefes alma, gevşeme tekniklerini kullanmayı öğretme yararlı olabilir. Bunun için bir uzmandan yardım almanız daha doğru olur.