Hazırlayan: Suna Polat M.A. Uzman Psikolog – Aile Terapisti
Çocuklarda gözlenen uyku sorunlarının çoğu uyku ile ilgili yanlış edinilmiş alışkanlık ve tutumlardan kaynaklanmaktadır. Bir çok çocuk uykuyu keyifli ve pozitif bir aktivite olarak görmez, tam tersine korku verici ve rahatsız edici olarak algılar. Anne ve babalar uyku sorunu yaşayan çocuklarının bu sorunlarını çözmek için çoğunlukla etraftan duydukları veya okudukları önerileri, yöntemleri uygulamaya çalışırlar. Ancak ne yazık ki bu yöntemler bir başka çocuk için işe yararken kendi çocukları için hiçbir yarar getirmez. Uyku sorununu çözebilmek için öncelikle;
· çocuğunuzu çok iyi tanımalı ve onun özelliklerine, mizacına ters düşmeyecek ,ona en uygun yöntemi denemelisiniz.
· Bir yöntemi denemeye başlamadan önce bu yöntemin hem çocuğunuzun mizacına, özelliklerine hem de anne-baba olarak kendi özelliklerinize , mizacınıza uygun olup olmadığına karar vermelisiniz.
· Çocuğunuzu hiç tanımayan, onunla hiçbir bağ kurmamış olan bir başka kişinin çocuğunuz için vermiş olduğu öneri, sizin kendi içgüdülerinizle, çocuğunuzdan aldığınız ipuçlarına göre belirleyeceğiniz yöntemden daha değerli değildir.
· Ayrıca, size önerilen herhangi bir yöntemi uygulamaya çalışırken, bebeğinizi daha yakından tanıma, neden hoşlanıp neden hoşlanmadığını ,hangi ortamlarda kendisini rahat ve güvende hissettiğini öğrenebilme fırsatını kaçırmış olursunuz.
· Eğer şu anda uygulamakta olduğunuz uyku rutinlerinizin işe yaramadığını ve çocuğunuzun uyku sorununu çözmediğini düşünüyorsanız, yeni bir yöntem uygulamak yerine şu andakini gözden geçirerek neleri iyileştirdiğinizde çocuğunuzun gereksinimlerini daha iyi karşılayabileceğinize karar vermeniz daha yararlı olur.
Uyku sorunlarını çözebilmek için önerilen iki temel yöntem vardır.
Bebeğin anne-baba tarafından uyutulması;
Bu yöntemde bebek anne veya baba tarafından bazı yöntemler kullanılarak (sallamak, yanına yatmak, sırtını okşamak gibi) uyutulur.
Bu yöntemin avantajları şunlardır;
· Bebek uykuya karşı olumlu bir tutum geliştirir,
· Anne-bebek arasındaki güven ilişkisi zedelenmez
· Eğer bebek kolay uykuya dalan bir bebekse bu yöntem bebek ve anne için yorucu olmayan etkin bir yöntemdir.
Her yöntemin olduğu gibi bu yöntemin de bazı dezavantajları vardır;
· Bebek dışarıdan gelen uyaranlarla uykuya daldığı için, kendi kendine uykuya dalma becerisini geliştiremez.
· Anneye aşırı bağımlılık gelişebilir
· Eğer uykuya geç dalan bir bebeğiniz varsa bu yöntem hem anne hem de bebek için yorucu olabilir.
· Bebek nasıl uyutuluyorsa, gece yarısı uyandığında yine aynı yöntemle uykuya dalmak ister. Örneğin bebeğinizi her zaman sallayarak uyutuyorsanız gece uyandığında tekrar uykuya dalmak için sallanmayı bekler. Bu nedenle siz onu sallamadan uykuya dalmasını beklediğinizde ağlamaya başlar ve uykusu dağılır.Geceleri sık uyanmaya ve her seferinde uykuya dalmakta güçlük çekmeye başlar. Bu durumda; hem annenin ,hem bebeğin uyku kalitesi olumsuz yönde etkilenir.
Eğer siz bu yöntemi kullanıyorsanız ve bebeğiniz geceleri sık sık uyanıyor ve daha sonra uyumakta zorluk çekiyorsa ne yapabilirsiniz?
· Bebeğinizi hep aynı yöntemle değil farklı yöntemlerle uyutmayı deneyebilirsiniz. Örneğin bazen hafif sallayarak, bazen yüzükoyun yatırıp sırtını okşayarak, bazen dizinize yatırıp şarkı söyleyerek, bazen pusetinde hafifçe sallayarak uyutmak gibi.
Bebeğin kendi kendine uykuya dalması
Bu yöntemde bebek uykusu geldiğinde yatağa yatırılır ve kendi kendisine uyuması beklenir. Bu yöntemin avantajları;
· Bebek kendi kendine uyuduğu için, gece uyandığında uykuya dalmak için dışarıdan bir desteğe ihtiyaç duymaz, yine kendi kendine uykuya dalar, uykusu bölünmez.
· Eğer bebek sakin mizaçlı, kolay uyum gösteren bir bebekse bu yöntem ona uyabilir.
· Bebek için bu yönteme uyum sağlayıncaya kadar zor olabilir ancak anne için uzun vadede daha az yorucu bir yöntemdir. Bu yöntemin dezavantajları nelerdir?
· Öncelikle 12 aydan küçük bebeklerde bu yöntemin uygulanmasının sakıncaları vardır. Çünkü bebek ve anne arasında temel güven duygusu 12. aya kadar gelişir. Dolayısı ile, 12 aydan küçük bebeklerde henüz bu güven duygusu tam oturmamıştır. Bu dönemde; annenin bebeğin temel ihtiyaçlarını karşılamaması durumunda (kucağa alınma ihtiyacı hissettiğinde annenin bu ihtiyacını karşılamaması) güven ilişkisi olumsuz etkilenebilir.
· Bu yöntemin uygulanmasında bebeğin uzun saatler ağlatılması gerekebilir. Bebeğin ağlamasına katlanabilmek her anne-baba için uygun değildir.
· Bu yöntem bebeğin uyku ile ilgili olumsuz duygular geliştirmesine neden olur. Bebek uykuyu rahatlatıcı ve keyifli bir aktivite olarak algılamak yerine rahatsız edici ve korkutucu bir aktivite olarak algılar ve uyku ile ilgili olumsuz bir tutum geliştirir.
· Bebekteki ağlamalar fiziksel bir rahatsızlığın işareti olabilir. Bebeği uyuması için ağlattığımızda bu fiziksel rahatsızlığı atlamış oluruz. Çocuk hasta olduğu için ağlıyor olabilir ancak anne uyutulduğu için ağlatıldığını sanır ve çocuğun hastalığını atlayabilir.
· Gazlı, inatçı, zor sakinleştirilen bebekler için uygun bir yöntem olmayabilir. Çocuğunuzun uyku sorununu çözerken yararlanabileceğiniz bazı ipuçları
· Sakin, rahat,verimli, dolu dolu geçen bir günün ardından genellikle sakin,rahat ve kolay bir uyku gelir. Unutmayın ki, gündüzleri çocuğunuzla nasıl vakit geçirdiğiniz, birlikte neler yaptığınız; çocuğunuzun uyku davranışını etkiler.
· Eğer çocuğunuzla kaliteli zaman geçiremiyorsanız, çocuğunuz sizi gördüğü anda sizinle vakit geçirebilmek için size yapışıyor, siz bir başka işinizi yapmaya çalışırken huysuzlanıyor, sık sık öfke nöbetleri geçiriyorsa, size aşırı bağımlı ise, gece uykuya dalma sırasında benzer sorunları sürdürebilir.
· Ayrıca aşırı kaygılı ve endişeli iseniz, çocuğunuzun sağlığından, onun başına bir şey geleceğinden aşırı endişe duyuyorsanız, onu bir an bile bırakamıyorsanız uykuya dalma esnasında bu duygularınız ona yansıyabilir ve çocuğunuz tıpkı sizin gibi, uykuya dalmaktan,sizden ayrılmaktan endişe duyabilir.
· Gündüz uykularını belli bir düzene oturtmak, gece uykularının düzelmesine yardımcı olur. Bebeğinizin yaş ve ihtiyaçlarına göre her gün aynı saatlerde gündüz uykusu uyumasına dikkat edin.
· Uyku ritüelleri oluşturun, uykuya dalarken yaptığınız işlerin sırasını değiştirmeyin. Örneğin çocuğunuzu saat 20.00 de uykuya yatırmak istiyorsanız saat 19.30 dan itibaren uyku saatine hazırlanmaya başlayın. Önce banyoya gitme ve ılık bir banyo, ardından pijamaları giyme, sonra süt içme, anne veya baba ile kitap okuma , iyi geceler şarkısı, ışığın kapatılması veya azaltılması gibi. Bunları hiç değiştirmeden aynı sırada yaptığınızda bir süre sonra bebeğiniz bu ritüellere alışacak ve uyku saatinde yatağına gitmeye uyum gösterecektir.
· Uyku saatinden hemen önce aşırı hareketli aktivitelerden kaçının, bebeğiniz uykudan önce sakin bir ortamda olmalı.
· Bazı bebekler için uykudan önce yapılan hafif masaj yararlı olabilir.