Hazırlayan: Suna Polat M.A. Uzman Psikolog – Aile Terapisti
Çocuklar için, anne-babanın boşanması üzücü, stresli ve karmaşık bir durumdur. Hangi yaşta olurlarsa olsunlar, çocuklar boşanmanın ardından yaşamlarının bundan sonra nasıl olacağı konusunda endişelenebilir, bunun yanı sıra anne-babalarına boşandıkları için kızgınlık duyabilirler. Boşanma hem anne-baba , hem de çocuklar için zor bir süreçtir. Anne-baba bazı konulara özen göstererek boşanmanın çocukları üzerindeki yıkıcı etkilerini en aza indirebilirler.Öncelikle anne-babaya düşen en önemli görev, çocuğun yaşamında düzen ve dengeyi sağlayabilmektir.Çocuğun duygusal, sosyal, fizyolojik ihtiyaçalarının farkında olmak ve bunları pozitif bir yaklaşımla karşılayabilmek çok önemlidir.Çocuğunuzun diğer ebeveyni ile olumlu,düzenli,dengeli iletişim kurmasında destek olmak yerine getirmeniz gereken en zor ancak en önemli görevlerden biridir. Anne ve Babamdan İsteklerim; Anne-babaya yazılmış not:
Sevgili Anne ve Baba, sizden bazı isteklerim var, bu isteklerim benim mutlu bir yaşam sürdürebilmem, ayrılığınızdan olumsuz etkilenmemem için çok önemli. 1. İkinizinde yaşamıma dahil olmanızı istiyorum. Bunun için; lütfen yanımda olmasanız bile beni düzenli olarak arayın, benimle zaman geçirin. Eğer bunu yapmazsanız beni gerçekte sevmediğinizi ve sizin için önemli olmadığımı hissederim. 2. Lütfen aranızdaki kavgayı durdurun ve iyi geçinmek için elinizden geleni yapın. Benimle ilgili konularda fikir birliğine varmaya çalışın. Benimle ilgili konularda tartıştığınızda yanlış bir şey yaptığımı ve tüm bunların benim suçum olduğunu hissedebilirim. 3. İkinizi de sevmek ve ikinizle birlikte iken iyi vakit geçirmek istiyorum. Lütfen bu konuda bana destek olun, bir diğerinizle geçirdiğim zamanın iyi geçmesinde beni destekleyin. Eğer bu konuda kıskanç veya üzgün olursanız, kendimi mutlaka ikinizden birinin tarafını tutmak zorunda hissedeceğim. Bu yük benim için çok fazla olur, ben ikinizi de eşit miktarda sevmek istiyorum, lütfen beni tercih yapmak zorunda bırakmayın. 4. Lütfen birbirinizle direk ilişki kurun, beni aranızda mesaj iletmek için kullanmayın. 5. Lütfen birbiriniz için iyi şeyler söyleyin veya hiçbir şey söylemeyin. Eğer biriniz diğeri hakkında kötü bir şey söylerse kendimi onun tarafını tutmak veya onu savunmak zorunda hissederim. Bunu yapamadığımda suçlulıuk duygularım artar. 6. Unıutmayın ki her ikinizin de hayatımın bir parçası olmasını istiyorum. Büyürken anne ve babamın hep yanıbaşımda olacaklarınıa güvenmek isterim. Bir derdim olduğunda her ikinizin de bana destek olacağını bilmek, kendimi güçlü hissetmemi sağlar.
Çocuklara boşanmayı nasıl anlatmalıyız?
Boşanmaya karar veren ebeveynler için en zor görevlerden biri bu durumu çocuklarına en doğru zamanda, en doğru şekilde aktarabilmektir.Bunun için uymanız gereken bazı kurallar ve işinizi kolaylaştıracak ipuçları şunlar olabilir;Önceden Hazırlık Yapın! Çocuklara bu haberi vermeden önce bir hazırlık yapmak ve onlardan gelebilecek her türlü tepki ve soruya nasıl bir yanıt vereceğinizi düşünmek ve planlamak bu süreci hem çocuğunuz hem de sizin için kolaylaştırabilir.Zaman kaybetmeyin,ertelemeyin! Her ne kadar bunu açıklamak zor veüzücü de olsa, mümkün olan en kısa zamanda açıklama konuşmasını yapın.Açıklama konuşmasını ikiniz birlikte yapın! Çocuğunuz her ikinizin de aynı şeyleri söylediğini duyarsa rahatlar.Durumu dramatize etmeyin,abartmayın,olabildiğince sakin ve nötr olun! Bu konuşmayı yaparken çocuğunuz sizi inceleyecek, her ikinizin de yüzüne bakacak ve ne hissettiğinizi anlamaya çalışacaktır. Ebeveynlerden birinin öfkeli olması,diğerini suçlaması, aşırı mutsuz görünmesi veya ağlaması çocuğu olumsuz etkiler.Doğruyu Söyleyin! Çocuklar sizden boşanmanızın gerekçesini basit ve sade bir dilde duymak isteyeceklerdir. Bunun için dolambaçlı yolara girin, en sade ve en doğru ifadeyi kullanın. Örneğin; Birlikte iken kavga ediyoruz, geçinemiyoruz bu yüzden artık bir arada olmak istemiyoruz. gibi.Mutlaka onu sevdiğinizi söyleyin! Çok basit görünüyor olsa da her ikinizden de onu çok sevdiğinizi ve onun sizin için her şeyden daha önemli olduğunu vurgıulamanız ve onun bunu duyması ona iyi gelecektir.Anne-baba iken onun için yaptığını şeyleri aynen yapmaya devam edeceğinizi vurgulayın! Onun kahvaltısını hazırlamaktan ödevini yapmasına kadar her şeyiyle eskisi gibi ilgileneceğinizi duymak güçlü ve güven verici bir mesajdır. Çünkü çocuklar ; anne-babalarının boşanacaklarını duyduklarında öncelikle; onları kimin okula götüreceği, kimin ödevine yardım edeceği, kimin gece ona masal okuyacağı ve yatağına yatıracağı konusunda kaygı duyarlar. Eğer bu konularda her şeyin eskisi gibi devam edeceğini , anne-babadan birinin mutlaka bu ihtiyaçlarını gidereceğini bilmesi onları rahatlatır.Ona bazı şeylerin değişeceğini ama bazı şeylerin aynı kalacağını açıkça anlatın! Örneğin baban artık bizimle oturmayacak ama her sabah seni eskisi gibi okuluna bırakacak. gibi. Çocuğunuz sizinle konuşurken sizin her türlü detayı düşündüğünüzü ve çözdüğünüzü hissetmesi onun kendini güvende hissetmesi için çok önemlidir.Belirsizliğe yer vermeyin! Açık ve net olun. bilmiyoruz, daha bir karar vermedik, daha sonra bakarız gibi belirsiz mesajlar çocuğun endişelerini arttırır. Özellikle çocuğun yaşamını etkileyen, yaşamı ile direk ilgili konularda kesin mesajlar verin. Örneğin çocuğun kiminle yaşayacağı, diğer ebeveyni ne zamanlar , hangi koşullarda göreceği gibi konular olabildiğince net olmalı.Aranızda tutarlı olun! Birbirinizin ne söylediğine dikkat edin, birbirinizden farklı mesajlar vermeyin. baban öyle istiyor ama ben böyle istiyorum
. gibi ifadelerden kaçınınKesinlikle çocuğunuzun önünde tartışmayın ,birbirinizi suçlamayın, birbirinize saygılı ve düşünceli olun.Ne kadar Söylemeliyiz? Vereceğiniz detaylar çocuğun yaşı ile doğru orantılı olmalıdır. Küçük çocuklar daha az detaya ihtiyaç duyabilirken, daha büyükler daha fazla detay isteyebilirler. Ayrıca çocuğun kişilik özelliği de önemlidir. Örneğin; kaygılı çocuklara detay verirken dikkatli olmalı kaygısını arttıracak gereksiz veya henüz kesinleşmemiş bilgileri vermekten kaçınmalısınız. .
Çocuğunuza boşanmanız ile ilgili bilgi verdikten sonra ikinci önwmli göreviniz çocuğunuzu dikkatle izlemek ve ona ihtiyacı olduğunda güven vermenizdir. Bunun için çocuğunuzun rahatça kendisini ifade etmesine izin verin, soru sormasını engellemeyin, babana sor gibi yanıtlarla geçiştirmeyin. Özellikle çocuğunuzun boşanmanın kendi suçu olduğuna dair yanlış bir fikre kapılabileceğini unutmayın. ben çok yaramazım o yüzden ayrıldılar , ben kötü bir çocuğum, babam onun için evden gitti gibi düşünce ve duygular çocuklar arasında çok yaygındır. Böyle yanlış bir duygunun olup olmadığını ancak onun duygularını ifade etmesine izin verdiğiniz, duygularını ifade etme yönünde onu teşvik ettiğiniz zaman anlayabilirsiniz.
Çocuğunuza duygularını ifade edebilmresi için yardımcı olun!
Çocuklar çoğunlukla boşanmanın ardından; çok sevilen birinin kaybı karşısında duyulan yas duygusuna benzer bir duygu yaşarlar. Çünkü çocuk; boşanma ile birlikte, diğer ebeveynin kaybı, mutlu, normal bir aile ile ilgili kurmuş olduğu hayallerin,gelecek ile ilgili beklentilerin kaybını yaşamaktadır. Çocuğun yaşamakta olduğu yas duygusunu daha çabuk ve sağlıklı atlatabilmesi için onu duygularını ifade etmesine yardımcı olarak desteklemelisiniz. Bunun için neler yapmalısınız?Dinleyin! Onu duygularını paylaşmasına izin vererek ve teşvik ederek ve onu gerçekten dinleyerek destekleyin. Öfke, üzüntü, suçluluk, depresyon,umutsuzluk, kaygı gibi beklemediğiniz bir çok duyguyu size aktarabilirler. Hazırlıklı olun.Dürüst olmaları için destekleyin! Çocuğunuz sizi kırmamak, üzmemek veya kızdırmamak için gerçek duygusunu ifade etmekten kaçınabilir. Ona ne hissederse hissetsin bunu ifade edebileceğini, sizin için bunun hiç sorun olmadığını, tam tersine, onu koşulsuz sevdiğinizi ifade edin.Onu anladığınızı, duygularının sizin için önemli olduğunu gösterin. O anda onun üzüntüsüne, kızgınlığına çare bulamasanız bile sadece onu dinlemeniz ve duygularını kabul etmeniz kendisini daha iyi hissetmesine yardımcı olacaktır. evet, evi terk ettiği için babana çok kızgınsın, beni de onu engellemediğim, gitmesine izin verdiğim için suçlu buluyorsun, seni anlıyorum gibi. Açıklama yapmaya, , kendinizi savunmaya kalkışmadan sadece onu dinleyip anlamaya çalışmanız o an için yeterlidir.
Çocuğunuzun yaşamında düzen ,süreklilik ve denge oluşturmak önemlidir!
Çocuğun günlük yaşamında beklenmedik değişiklikler, onun boşanma sürecine uyumunu güçleştirir . Bunun için önceden belirlenmiş bir rutinin olması ve bu rutinin çocuğun yaşına, kişilik özelliklerine, ihtiyaçlarına uygun olması gereklidir. Elbetteki değişen durumlara göre rutinin esnetilebileceği veya değiştirilebileceği unutulmamalıdır. Örneğin; yaşı küçük olan bir çocuğun gündüzleri belirli gün ve saatlerde baba ile birlikte olması yaşamında bir rutin haline getirilmelidir, ancak , bu rutin; büyümesi ve anneden daha kolay ayrılabilmesi ile birlikte haftanın belirli günleri , geceleri de babanın evinde kalma olarak değişebilir.
Kendinize iyi bakın! Çocuğunuzun kendisini iyi hissetmesi sizin kendinizi iyi hissetmenize bağlıdır! Uçak seyahatlerinde uyulması gereken temel güvenlik kurallarından biri, oksijen maskesinin önce annenin kendisine sonra çocuğuna takmasıdır. Bu kuraldan alınacak ders şudur; siz iyi olun ki çocuğunuza da iyi bakın.
Çocuklarda gözlenebilecek normal tepkiler neler olabilir?
Aşağıda belirtilen duyguların yaşanması, hemen hemen çoğu çocukta gözlenebilen doğal bir durumdur.Kızgınlık ; çocuk size veya diğer ebeveyne onun yaşamını değiştirdiğiniz için kızgınlık duyabilir.Kaygı ve endişe; boşanma, değişikliği de beraberinde getirir. Çocuklar bu değişiklikler karşısında doğal olarak endişe duyarlar.Hafif düzeyde depresyon; çocuklar boşanmanın ardından yas tutarlar ve hafif düzeyde depresyon (yani üzüntü hali, umutsuzluk, çaresizlik gibi duygular) yaşayabilirler.Regresyon; Küçük çocuklarda; tuvalet alışkanlığı,beslenme gibi temel işlevlerde gerileme; örneğin tuvalet kontrolünü kazanmış bir çocuğun tekrar altına kaçırması gibiUyku alışkanlıklarında değişiklik; Kendi yatağında uyuyan çocuğun annenin yanına gelmesiAnneye aşırı yapışma, bazı çocuklarda anneyi bırakmamak için okula gitmek istememe,
Bu duyguların üstesinden gelmesi,bu duruma uyum göstermesi için çocuğun zamana ihtiyacı vardır. Bu olumsuz duygular zaman içerisinde giderek azalır ve yok olur.
DİKKAT!
Çocuğunuzun durumu iyiye gideceği yerde kötüye doğru gidiyorsa ,bu durum, onun bu duyguları aşamadığını ve yardıma ihtiyacı olduğunu gösterir. Boşanmaya bağlı depresyon ve kaygı için şu işaretlere dikkat etmelisiniz;Uyku problemleriDikkat sorunlarıOkulda sorun yaşamaBüyük çocuklarda ,madde veya alkol kullanımıKendine zarar verme eğilimiAni öfke patlamalarıSosyal izolasyon, kendini kapama, insanlarla görüşmekten kaçınmaDaha önce severek yaptığı aktivitelerden uzaklaşmaSürekli ağlama,yoğun üzüntü ve umutsuzluk
– Bu yazının hazırlanmasında www.helpguide.org adlı siteden yararlanılmıştır.